Παρασκευή 5 Ιανουαρίου 2018

Ξέρατε ότι οι φιγούρες της τράπουλας έχουν ονοματεπώνυμο;


Όλοι μας έχουμε παίξει κάποια στιγμή χαρτιά ή έχουμε ρίξει μια πασιέντζα. Γνωρίζουμε πως μια τράπουλα -ο γαλλικός τύπος που χρησιμοποιείται σήμερα- αποτελείται από σύμβολα, νούμερα και φιγούρες, ενώ ο αριθμός των χαρτιών της είναι συγκεκριμένος.



Παλαιότερα στα τραπουλόχαρτα υπήρχαν διάφορα σύμβολα, όπως ο ήλιος, η σελήνη, το σπαθί κλπ. και διαφοροποιούνται ποικιλοτρόπως από τόπου εις τόπον.
Στη Γερμανία και την Ελβετία οι τέσσερις σειρές – “φυλές” είχαν την παράσταση και ονομάζονταν: φύλλα, κουδούνια, βελανίδια και καρδιές.

Στην Ιταλία (και, αναλόγως, στην Ισπανία) οι τέσσερις “φυλές” ήταν τα μπαστούνια (bastoni), τα νομίσματα ή δηνάρια (denari), τα σπαθιά (spade) και τα κύπελλα (coppe), που υποτίθεται πως συμβόλιζαν, αντίστοιχα, τέσσερις μεσαιωνικές τάξεις: τους αγρότες, τους εμπόρους, τους ευγενείς και τον κλήρο.

Τελικά το σύστημα που επικράτησε ήταν το γαλλικό («french pak»), που έχει τις ρίζες του στη Γαλλία του ιστ’ αι. και γι’ αυτό οι φιγούρες της παριστάνουν ενδυμασίες της εποχής.
Αποτελεί συγκερασμό των παραπάνω, και έχει
  1. τριφύλλια (trèfles, ♣),
  2. καρά (carreaux, ♦),
  3. πίκες (piques, ♠) και
  4. καρδιές (coeurs, ♥)

Οι δε φιγούρες είναι βασιλιάς, ιππότης και υπηρέτης, ενώ αργότερα προστίθεται η βασίλισσα, με αποτέλεσμα η τρίτη σημερινή φιγούρα, ο βαλές, να πάρει χαρακτηριστικά και του ιππότη και του υπηρέτη.

Οι φιγούρες αυτές παρίσταναν ή αναφέρονταν και συνεπώς πήραν τα ονόματα ηρώων της μυθολογίας ή προσωπικοτήτων της παγκόσμιας ιστορίας, οι οποίοι, πλέον, είναι καθορισμένοι – καθιερωμένοι:
  • Οι τέσσερις βασιλείς είναι ο Καρλομάγνος (ρήγας κούπα), ο Ιούλιος Καίσαρας (ρήγας καρό), ο Μέγας Αλέξανδρος (ρήγας σπαθί), ο Δαβίδ (ρήγας μπαστούνι).
  • Οι τέσσερις ντάμες είναι: η Παλλάδα Αθηνά (ντάμα μπαστούνι), η Ιουδήθ (η γενναία Εβραία που σκότωσε τον Ολοφέρνη), η νεράιδα Αρζίν και η Ραχήλ, ενώ
  • Οι τέσσερις βαλέδες είναι ο Έκτορας (βαλές καρό), ο Λάνσελοτ, ο Οζιέ και ο Λαϊρ [Για μια μικρή χρονική περίοδο ως ένας των τεσσάρων βαλέδων παριστανόταν ο κατά τα άλλα άσημος Γάλλος αξιωματικός Ετιέν Βινιόλ.

Κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, όπως ήταν φυσικό, οι φιγούρες αντικαταστάθηκαν: οι βασιλείς της τράπουλας αντικαταστάθηκαν από φιλοσόφους (Μολιέρος, Λαφονταίν, Βολταίρος, Ρουσσώ), οι ντάμες – βασίλισσες από αρετές και οι βαλέδες από δημοκρατικούς στρατιώτες. Αργότερα επιχειρήθηκε να επιβληθεί μια «αυτοκρατορική» τράπουλα, σε σχέδια του ζωγράφου Δαβίδ, αλλά τελικώς τα παραδοσιακά χαρτιά, αυτά δηλαδή με τους βασιλείς, τις βασίλισσες και τους βαλέδες, επανεμφανίστηκαν το 1813 και επεκράτησαν οριστικά.

Η παλαιότερη γνωστή ελληνική τράπουλα χρονολογείται στο 1822 και σ’ αυτήν οι τέσσερις ρηγάδες απεικονίζονται με τις μορφές των Αλέξανδρου Υψηλάντη, Οδυσσέα Ανδρούτσου, Γεωργάκη Ολύμπιου και Γεωργίου Καντακουζηνού.


Η αμέσως επόμενη, χρονικά, ελληνική τράπουλα, που είναι και η πιο γνωστή (δεδομένου ότι εθεωρείτο η παλαιότερη σωζόμενη) τυπώθηκε το 1829 στην Ουγγαρία, ήταν δέσμη γαλλικού τύπου και είχε ως φιγούρες τις εικόνες των ηρώων της Επανάστασης του 1821.
Συγκεκριμένα οι φιγούρες αυτές είναι των:

  • Καποδίστρια (Ρήγας κούπα), 
  • Κουντουριώτη (Ρήγας σπαθί), 
  • Μαυροκορδάτου (Ρήγας καρό), 
  • Υψηλάντη (Ρήγας μπαστούνι), 
  • Ελλάδας (Ντάμα κούπα), 
  • Αθηνάς (Ντάμα καρό), 
  • Καρτερίας (Ντάμα μπαστούνι), 
  • Μιαούλη (Βαλές κούπα), 
  • Κολοκοτρώνη (Βαλές σπαθί), 
  • Μπότσαρη (Βαλές καρό) και 
  • Κανάρη (Βαλές μπαστούνι). 

Τα 11 αυτά σωζόμενα φύλλα μπορεί κάποιος να δει στο Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο των Αθηνών.

Γενικά μια τράπουλα έχει:
  1. 364 σύμβολα και μαζί με τα δυο Τζόκερ 366, όσες δηλαδή είναι και οι μέρες ενός δίσεκτου έτους
  2. 52 φύλλα, όσες και οι εβδομάδες του χρόνου
  3. 13 φύλλα κάθε «χρώματος» (φυλής), όσες και οι εβδομάδες μιας εποχής ή όσοι οι σεληνιακοί μήνες
  4. 4 «χρώματα» (φυλές), όσες και οι εποχές του χρόνου
  5. 12 φιγούρες, όσοι και οι μήνες του χρόνου
  6. Προσθέτοντας όλα τα χαρτιά ενός χρώματος (Α=1, 2, 3 ... J=11, Q=12, K=13) έχουμε άθροισμα 91, το οποίο αν το πολλαπλασιάσουμε με το 4 των φυλών έχουμε πάλι 364.

Πηγή el.wiki και 3otiko.blogspot

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου