«Tea» κοντά στη θάλασσα, «Cha» πάνω στη στεριά: Γιατί υπάρχουν μόνο δύο λέξεις για το «τσάι» σε ολόκληρο τον κόσμο;

Με κάποιες μικρές εξαιρέσεις, υπάρχουν μόνο δύο τρόποι για να πούμε «τσάι» στον κόσμο. Ο πρώτος τρόπος είναι να χρησιμοποιήσουμε τον αγγλικό όρο «tea» ή αλλιώς το αφρικανικό «tee». Ο δεύτερος περιλαμβάνει παραλλαγές όρων που προέρχονται από τον αρχικό «cha», όπως λέμε «chay» στα χίντι.

Και οι δύο εκδοχές προέρχονται από την Κίνα. Ο τρόπος όμως με τον οποίο εξαπλώθηκαν στον κόσμο αποδεικνύει ξεκάθαρα πως η παγκοσμιοποίηση υπήρχε, πριν ακόμη διατυπωθεί ως όρος. Οι λέξεις που ακούγονται σαν «cha» εξαπλώθηκαν στον κόσμο με τις χερσαίες μετακινήσεις και το γνωστό Δρόμο του Μεταξιού. Οι φράσεις και λέξεις που πηγάζουν από τον όρο «tea» διαδόθηκαν στον κόσμο μέσω της θαλάσσης από τους Ολλανδούς εμπόρους, οι οποίοι μετέφεραν φύλλα τσαγιού στην Ευρώπη.

Ο όρος «cha» είναι «Σινιτικός», δηλαδή κοινός σε πολλές κινέζικες διαλέκτους. Ξεκίνησαν να τον χρησιμοποιούν οι άνθρωποι στην Κίνα και στη συνέχεια διαδόθηκε μέσω της Κεντρικής Ασίας, ώσπου έφτασε στην Περσία και εξελίχθηκε σε «chay». Αυτό αναμφίβολα οφείλεται στο εμπόριο μέσω του Δρόμου του Μεταξιού, κατά το οποίο οι έμποροι πουλούσαν τσάι πριν 2.000 χρόνια, όπως διαπιστώθηκε από μια πρόσφατη έρευνα. Ο όρος εξαπλώθηκε πέρα από την Περσία και έγινε «chay» στα ούρντου, «shay» στα αραβικά, «chay» στα ρώσικα, και φυσικά «τσάι» στα ελληνικά. Έφτασε μέχρι και την υπό-Σαχάρια Αφρική, όπου ο όρος έγινε «chai» στα σουαχίλι. Ο ιαπωνέζικος και κορεάτικος όρος τσάι, επίσης προέρχεται από τον κινέζικο όρο «cha», και φαίνεται να πέρασε στους Ιάπωνες και τους Κορεάτες πολύ πριν φτάσει στην Περσία.

Δεν ισχύει το ίδιο όμως και για τον όρο «tea». Ο κινέζικος χαρακτήρας για τη λέξη τσάι προφέρεται διαφορετικά σε κάθε κινεζική διάλεκτο, παρόλο που σε όλες γράφεται με τον ίδιο τρόπο. Στα σημερινά μανδαρινικά είναι «cha». Ωστόσο, στις διαλέκτους Min Nan στα κινέζικα, οι οποίες μιλούνται στην κινέζικη επαρχία Φουτσιάν, ο όρος προφέρεται ως «te».

Ο όρος «te» που χρησιμοποιείται στις κινέζικες διαλέκτους, οι οποίες μιλούνται σε παραλιακές περιοχές, διαδόθηκε στην Ευρώπη μέσω των Ολλανδών, που χαρακτηρίστηκαν ως οι πρώτοι έμποροι τσαγιού μεταξύ Ευρώπης και Ασίας κατά τον 17ο αιώνα, όπως εξηγείται και στον Παγκόσμιο Άτλα Γλωσσικής Δομής. Τα κυριότερα ολλανδικά λιμάνια βρίσκονταν στην επαρχία Φουτσιάν και στην Ταιβάν (Δημοκρατία της Κίνας), όπου και στα δύο μέρη οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν την προφορά «te». Η ευρεία εισαγωγή τσαγιού στην Ευρώπη από την ολλανδική εταιρεία East India μας έδωσε εν τέλει τον γαλλικό όρο « thé», τον γερμανικό όρο «tee» και τον αγγλικό «tea».

Ωστόσο, οι Ολλανδοί δεν ήταν οι πρώτοι έμποροι στην Ασία. Η τιμή ανήκει στους Πορτογάλους, στους οποίους αποδίδεται το αποικιοκρατικό ευρωπαϊκό όνομα «Φορμόσα» του νησιού της Ταιβάν. Οι Πορτογάλοι δεν έκαναν εμπορικές συναλλαγές στη Φουτσιάν, αλλά στο Μακάο, όπου χρησιμοποιείτο ο όρος «cha». Έτσι, παρά το γεγονός ότι η Πορτογαλία είναι παραθαλάσσια χώρα, εμφανίζεται με ροζ σημείο στο χάρτη, διότι χρησιμοποιεί τον όρο «cha».

Πολλές γλώσσες έχουν το δικό τους τρόπο να αναφέρονται στο τσάι. Αυτές οι γλώσσες μιλούνται σε περιοχές όπου το τσάι καλλιεργείται με φυσικές μεθόδους και έτσι οι ντόπιοι έχουν τη δυνατότητα να αναφέρονται σε αυτό με το δικό τους τρόπο. Για παράδειγμα, στη βιρμανική γλώσσα τα φύλλα τσαγιού λέγονται «lakphak».

Ο παραπάνω χάρτης αναπαριστά δυο διαφορετικές περιόδους παγκοσμιοποίησης εν εξελίξει: την χερσαία μεταφορά αγαθών και ιδεών από την αρχαία Κίνα προς τη Δύση χιλιάδες χρόνια πριν, καθώς και την επιρροή που δέχτηκε η ασιατική κουλτούρα 400 χρόνια πριν από τους Ευρωπαίους ταξιδευτές.

Πηγή kathimerini