Για τους περισσότερους και τις περισσότερες από εμάς, ένα σημαντικό κομμάτι της προσωπικότητάς μας είναι το απόσταγμα των βιβλίων που κρατήσαμε στα χέρια μας.
Από τα παιδικά παραμύθια, τα σχολικά εγχειρίδια, τους ήρωες της εφηβικής λογοτεχνίας μέχρι τα αγχωμένα ξενύχτια παρέα με ογκώδη πανεπιστημιακά συγγράμματα, την κυριακάτικη ανάγνωση εφημερίδων και το νυχτερινό κατέβασμα των βλεφάρων πάνω από μια σελίδα νουάρ μυθιστορήματος, είμαστε σε μεγάλο βαθμό οι λέξεις που διαβάσαμε. Έτσι συγκροτήσαμε τις πρώτες μας αναπαραστάσεις για τη ζωή, σπουδάσαμε, διαμορφώσαμε ιστορική μνήμη και άποψη για τα πράγματα και δομήσαμε τις κοσμοθεωρίες μας. Είναι τόσο ισχυρός και λειτουργικός ο κατακλυσμός της καθημερινότητάς μας από αναγνώσματα, που θεωρείται αυτονόητος. Ωστόσο, για μια σημαντική κατηγορία συμπολιτών μας δεν είναι. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να διαβάσουν μόνοι τους στην κλασική μορφή που κυκλοφορούν τα περισσότερα αναγνώσματα. Είναι εντυποανάπηροι, δηλαδή τυφλοί, με περιορισμό όρασης, δυσλεξικοί, τετραπληγικοί ή με αναπηρία στα άνω άκρα και σύμφωνα με τις διεθνείς εκτιμήσεις αποτελούν το 10% του πληθυσμού κάθε χώρας. Αυτοί οι άνθρωποι χρειάζονται μια φωνή να τους διαβάσει. Το δίκτυο εθελοντών «Διαβάζω για τους άλλους» είναι ακριβώς αυτή η φωνή που επιδιώκει μια αμβλύνει το χάσμα πρόσβασης στη γνώση.
Η πολιτική αλληγορία του José Saramago στο «Περί τυφλότητος» στηλιτεύει με κοφτερή οξυδέρκεια τη μυωπική αντίληψη μιας Πολιτείας που επιμένει να αγνοεί τις ζωτικές ανάγκες χιλιάδων ανθρώπων καταστρατηγώντας στην πράξη τα δικαιώματα τους. Γιατί, ενώ για παράδειγμα υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη να μπαίνουν στα πανεπιστημιακά ιδρύματα φοιτητές με περιορισμό όρασης, δεν υπάρχει πρόβλεψη να είναι προσβάσιμα σε αυτούς όλα τα συγγράμματα που απαιτεί ο κύκλος σπουδών. Δηλαδή δίνεις τη δυνατότητα σ’ έναν άνθρωπο να μπει σε μια σχολή αλλά όχι και να την ολοκληρώσει. Αυτό εναπόκειται στην προσωπική, κοπιαστική και ενδεχομένως κοστοβόρα προσπάθεια που θα πρέπει να κάνει ο ίδιος και η οικογένειά του. Αυτή είναι μια μόνο πτυχή της δυσκολίας και της ανισότητας που αντιμετωπίζουν οι εντυποανάπηροι, ενδεχομένως αόρατη στον ευρύτερο πληθυσμό, αφού η πολύ περιορισμένη διάδραση που έχουμε με ανθρώπους με αναπηρία δημιουργεί τη στρεβλή αίσθηση ότι ο μοναδικός κόσμος που υπάρχει είναι αυτός της αρτιμέλειας και της μη σωματικής τρωτότητας.
Η Αργυρώ Σπυριδάκη, λοιπόν, πριν από τρία περίπου χρόνια εντόπισε το πρόβλημα και ξεκίνησε μια πρωτοβουλία που εξελίχθηκε σε πολύτιμο συνοδοιπόρο των εντυποανάπηρων στο ταξίδι της γνώσης. «Δεν ήταν μια πολύ μελετημένη σκέψη. Εγώ ήμουν φίλη με τον Θοδωρή που είναι τυφλός εκ γενετής. Μια μέρα συζητούσαμε και του πρότεινα να διαβάσει το βιβλίο του Jonathan Coe, Το Σπίτι του Ύπνου. Τότε ο Θοδωρής μού είπε πως αυτό το βιβλίο δεν υπάρχει στην ακουστική βιβλιοθήκη τυφλών και αν θέλω να του το διαβάσω. Σοκαρίστηκα, να σου πω την αλήθεια, γιατί μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι οι τυφλοί δεν έχουν την ίδια πρόσβαση στη λογοτεχνία, όπως εγώ. Οπότε δέχτηκα να του διαβάσω το βιβλίο. Έκατσα και υπολόγισα πόσες ώρες θα χρειαστώ να του το διαβάσω, με τι ρυθμό πρέπει να γίνεται η ανάγνωση για να τον βοηθάει, πώς πρέπει να χρωματίσω τη φωνή μου για να αποδώσω καλύτερα το κείμενο. Καταλάβαινα, όμως, ότι αυτό δεν είναι μόνο ένα ζήτημα διαπροσωπικής σχέσης, ότι υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι που δεν έχουν πρόσβαση σε βιβλία και ενδεχομένως να υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι που να θέλουν να κάνουν κάτι γι’ αυτό. Παρέκαμψα τον θυμό μου, τόσο για μένα που ήμουν αφελής για χρόνια όσο και για την κοινωνία που δεν έκανε όσα έπρεπε και έφτιαξα μια σελίδα στο Facebook. Άρχισαν να με παίρνουν ασταμάτητα τηλέφωνα. Κανονίσαμε μια πρώτη συνάντηση στις 7 Ιανουαρίου του 2015, στην οποία μαζευτήκαμε 40-45 άτομα. Πήρα κουράγιο βλέποντας ανθρώπους να βγαίνουν από τα σπίτια τους γι’ αυτόν τον σκοπό. Από εκείνη τη συνάντηση προέκυψαν οι πρώτες ομάδες δράσης», λέει η Αργυρώ.
«Πολλές από τις δράσεις μας, εκτός από χρηστικό, έχουν και θεραπευτικό χαρακτήρα. Απευθύνονται σε ανθρώπους που συχνά βιώνουν τη μοναξιά κι αυτό τους καταβάλλει. Εμείς διαβάζοντας τους, ξεκλειδώνουμε το κανάλι επικοινωνίας που έχουν με τον κόσμο. Το παρατηρούμε διαρκώς αυτό. Δεν μπορείς να φανταστείς στα γηροκομεία με πόση λαχτάρα μας υποδέχονται. Τη μέρα που πηγαίνουμε, βάζουν τα καλά τους και κατεβαίνουν στο σαλόνι μια ώρα νωρίτερα για να μας περιμένουν. Το 'χουν ανάγκη. Προσωπικά συγκινούμαι πολύ. Εμένα η γιαγιά μου έφυγε ολομόναχη και θα ήθελα πολύ να υπήρχε κάποιος να της κρατάει συντροφιά με τέτοιο τρόπο τα τελευταία χρόνια της ζωής της», συμπληρώνει η Αργυρώ.
Η ομάδα εφαρμόζει ένα κοινωνικό μοντέλο. Δεν δρα για τους ανθρώπους με αναπηρία χωρίς τη δική τους εμπλοκή. Αντίθετα επιδιώκει να τους εντάσσει στο εσωτερικό της, να αφουγκράζεται το βίωμα τους και να συνδιαμορφώνουν το πλαίσιο λειτουργίας. Ο Θοδωρής Τσάτσος , που η ιστορία του ήταν η αφορμή για να γεννηθεί αυτή η ιδέα, σήμερα είναι αντιπρόεδρος του Δικτύου και ανασυστήνει τη δική του μετατόπιση από την επιφυλακτικότητα στην πίστη: «Εμείς με την Αργυρώ μιλάγαμε σ’ ένα επίπεδο παρεείστικο. Μου είπε την ιδέα της. Μου ακούστηκε γλυκό και ρομαντικό αλλά δεν το πήρα σοβαρά γιατί μου φαινόταν ανέφικτο. Όταν διαπίστωσα ότι γίνεται, ντράπηκα για τους αρχικούς μου ενδοιασμούς και μπήκα στην ομάδα. Δεν ξέρω αν η ύπαρξη της πρωτοβουλίας για κάποιους ωφελούμενους λειτουργεί ως πράξη κοινωνικού ενδιαφέροντος. Γενικά πιστεύω ότι η ψυχολογική διαχείρισης της αναπηρίας είναι μια προσωπική υπόθεση με πολλές αποχρώσεις. Για μένα αυτό που έχει σημασία είναι να γνωρίζει κάποιος ότι αν χρειαστεί ένα βιβλίο μπορεί να ζητήσει είτε να ηχογραφηθεί, είτε να πάνε οι εθελοντές σπίτι του να του το διαβάσουν».
Στις ηχογραφήσεις υπάρχει μια προτεραιότητα στα πανεπιστημιακά συγγράμματα, ώστε να διευκολυνθούν οι εντυποανάπηροι φοιτητές στην ολοκλήρωση των σπουδών τους. Αυτό που ισχύει σήμερα στα πανεπιστημιακά ιδρύματα πέρα από τις ανύπαρκτες ή υποτυπώδεις υποδομές προσβασιμότητας στο ίδιο το χώρο, είναι ότι η έλλειψη προσβάσιμων βιβλίων καλύπτεται από το οικείο περιβάλλον. Συγγενείς και φίλοι του φοιτητή αναλαμβάνουν να τον βοηθήσουν. Αλλά αν δεν υπάρχει αυτό το υποστηρικτικό πλαίσιο, οι ώρες και τα χρήματα που απαιτούνται, δεν είναι λίγοι οι φοιτητές που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις σπουδές τους. Ουτως η άλλως η ανισότητα λειτουργεί αποθαρρυντικά για τον άνθρωπο με αναπηρία, ευνοώντας την απόσυρση και την απομόνωση. Το Δίκτυο προσπαθεί να καλύψει όσο το δυνατό περισσότερες ανάγκες, ηχογραφώντας συγγράμματα τα οποία διατίθενται στην AMELIb, την προσβάσιμη πολυτροπική ηλεκτρονική βιβλιοθήκη.
«Στις περιπτώσεις των εντυπανάπηρων φοιτητών το πτυχίο το παίρνουν δύο, η μαμά και ο φοιτητής/τρια. Είναι τρομερά δύσκολο να παρακολουθήσει κάποιος τα μαθήματα του, να δώσει εξετάσεις και να πάρει πτυχίο, χωρίς τη βοήθεια του γονέα. Βέβαια, αυτή η εξάρτηση από το γονιό ή το συνοδό σου, δε σ’ αφήνει να χειραφετηθείς και να πετύχεις την ανεξάρτητη διαβίωση. Τα πανεπιστήμια πρέπει να θεωρούν υποχρέωση τους και όχι πάρεργο, κάθε βιβλίο που μπαίνει στη βιβλιοθήκη να έχει και το προσβάσιμο αντίγραφο του. Η δικαιολογία που θα ακούσεις είναι ότι αυτό γίνεται εξαιτίας της υποστελέχωσης. Αν το σκεφτείς , όμως, δε θα πει ποτέ κανείς ότι δεν ανοίγω τη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου γιατί δεν έχω προσωπικό. Απλώς, οι δομές των ιδρυμάτων είναι διαποτισμένες ακόμα με την κουλτούρα του αποκλεισμού για τα άτομα με αναπηρία. Εμείς πήραμε την πρωτοβουλία και στήσαμε την πλατφόρμα AMELIb, κομμάτι της οποίας είναι το Διαβάζω για τους άλλους. Το έργο που παράγεται είναι πολύ σημαντικό. Όλοι οι φοιτητές με εντυποαναπηρία που είναι χρήστες της πλατφόρμας είναι ενθουσιασμένοι. Ούτε κατά προσέγγιση, όμως, δεν εκπληρώνεται το σύνολο των αναγκών τους για διάβασμα» τονίζει η Ειρήνη Δαφέρμου, βιβλιοθηκονόμος στην υπηρεσία στήριξης ατόμων με αναπηρία του Παντείου.
Σύμφωνα με τις διεθνείς εκτιμήσεις, μόλις το 7% από το σύνολο της εκδοτικής παραγωγής είναι προσβάσιμο. Το υπόλοιπο 93% δε φτάνει στους ανθρώπους με εντυποαναπηρία. Υπάρχει ένα ολόκληρο σύμπαν με γνώσεις, πληροφορίες, απόψεις και μυθοπλαστικές αφηγήσεις, στο οποίο δε μπορούν να μπουν. Μ’ αυτήν την έννοια καμία εθελοντική πρωτοβουλία δε μπορεί να ανατρέψει την καταστατική αδιαφορία ενός κράτους. Μπορεί, όμως, να ανοίξει λίγο τον ορίζοντα. Να μας μάθει να σκεφτόμαστε όχι με βάση την ομφαλοσκοπική αλαζονεία της ταυτότητας μας αλλά με βάση τη διαφορετικότητα και να αποκτάμε μια πιο σφαιρική θεώρηση της πραγματικότητας. Διαβάζοντας για κάποιον άλλον, τον βοηθάς να μάθει μια πληροφορία που χρειάζεται. Ταυτόχρονα μαθαίνεις κι εσύ τι σημαίνει να γίνεσαι η φωνή κάποιου και πως η ισότητα είναι μια μεγάλη υπόθεση που χτίζεται στην καθημερινότητα. Είναι μια διαδικασία αλληλεγγύης και αλληλεπίδρασης. Επίσης, είναι πολύ χρήσιμο.
Η αποτύπωση της αλληλεγγύης στην πράξη ήταν που παρακίνησε τη Χρυσέλα Λαγαρία και από ωφελούμενη, έγινε μέλος της ομάδας: «Εγώ δεν γνωρίζω τι χρειάζεται ένας άνθρωπος που έχει εγκεφαλική παράλυση για να μπορεί να περπατήσει. Αντίστοιχα καταλαβαίνω ότι πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν τις δικές μου ανάγκες. Οι εθελοντές του δικτύου που έρχονται σε επαφή με ανθρώπους τυφλούς, όπως εγώ, ρωτούν, συζητάνε και έτσι αποκτούν ενσυναίσθηση. Εγώ όταν σπούδαζα ψυχολογία με βοήθησαν φίλοι και συγγενείς για να τελειώσω. Υπήρχε και η εναλλακτική να πληρώνεις κάποιον να σου διαβάζει. Η άποψη μου είναι ότι η πρόσβαση στη γνώση είναι θεμελιώδες αγαθό. Πρέπει να είναι αυτονόητη και να τη βρίσκεις σε οποιαδήποτε συνθήκη, χωρίς να χρειάζεται να γκετοποιηθείς, να εξαρτηθείς ή να πληρώσεις. Και είναι διαρκής. Δεν αφορά μόνο στα τέσσερα χρόνια που σπουδάζεις. Θες πάντα να διαβάζεις βιβλία. Είναι ο δρόμος για να αναπτυχθείς σαν προσωπικότητα. Το να διαβάζει κάποιος για σένα ή να ηχογραφεί ένα βιβλίο σε κάνει να νιώθεις ότι η κοινωνία σε σκέφτεται. Σε κάνει χαρούμενο γιατί σε πάει ένα βήμα πιο μπροστά»
Αυτό από μόνο του έχει ένα στοιχείο κοσμικής ιερότητας.
Πηγή vice.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου